Cumhuriyetin kuruluşunun çeşitli tarihlerdeki yıldönümleriyle ilgili birçok marş yazılmıştır. Ne var ki yazılan bu marşların hiçbirisi tutmamıştır. Toplumun çeşitli kesimlerinden vatandaşlara sorsak, ‘Bize 50. Yıl… Ya da 75. Yıl Marşı’nın sözlerini söyler misiniz? Diye… Büyük bir ihtimalle cevap alamayacaksınız…
Gelelim bazı zamanlarda, özellikle açılış törenlerinde gündeme gelen 10. Yıl Marşı’na. Başta sanatçı Kenan Doğulu’nun konserlerinde milyonlarca izleyenine kalpten birlikte okuttuğu marşa… İşte bu 10. Yıl Marşı, aradan 90 yıl geçmesine karşın toplumda hala seviliyor… Hala tüm törenlerde İstiklal Marşı’ndan sonra en çok söylenen Marş.
Bazı etkin ve de yetkili kişilerimiz Mehter Marşı’nı okuyalım dese de. İstiklal Marşı okunurken kalkmayan zihniyetin Osmanlıcılık oynaması biraz hoş olmuyor. İşte burada biraz kafamızı ellerimizin arasına alıp düşünmemiz gerekiyor.
Peki 10. Yıl Marşı nasıl doğdu? Şöyle doğdu: Cumhuriyet'in 10. Yıl kutlamaları için 1933 yılında bir marş yarışması düzenlenir. Cemal Reşit Rey; güftesi Behçet Kemal Çağlar ve Faruk Nafiz Çamlıbel'e ait olan şiir üzerine bir beste yapmaya karar verir. Uzun süre uğraşıp, herkesin coşku ile birlikte söyleyeceği bir marş oluşturmaya çalışır.
Ancak ağabeyi Ekrem Reşit'e yaptığı çalışmayı bir türlü beğendiremez. Sonunda Cemal Bey'in aklına mehter ritmi gelir ve besteyi yapar. Herkesin rahatlıkla söyleyebileceği bir eser çıkar ortaya. Yani marşın ritmi mehter ritmidir…
Aslında tüm şarkılar… Tüm türküler… Hatta marşlar yazıldıkları dönemle ilgili duyguları yansıtır. Bunun için öncelikle Marşın yazıldığı koşulları, onu yazdıran mücadeleyi düşünmek gerekiyor. 1923 öncesini şöyle bir hatırlayalım. Hasta adam bir imparatorluk… (Osmanlı İmparatorluğu).
İmparatorluğun her parçası paylaşılmış… Sizi neredeyse yok saymaya çalışıyor yabancılar… Anadolu’nun kuzeyinde 5–10 ilden oluşan bir bölgeyi Sevr Antlaşması’yla bize yurt olarak dayatıyorlar… Türk adı neredeyse hiç bir yerde geçmiyor… O zamanlar üreten, kalkınmış, sanayileşmiş bir ülke de değiliz…Yabancılara hemen her alanda bağımlı bir ülke durumundayız…
Memlekette neredeyse milli banka yok… Ticaret, tamamen yabancıların elinde… Memleketteki azınlıklara gelince; O günkü koşullarda da aynen bugünlerde birileri tarafından dayatıldığı gibi toplum çeşitli etnik ve dini kimliklere ayrılmış durumda… Üstelik azınlıklar çok daha özgür… Azınlıklar kendi kurallarını kendileri koydukları gibi kendi hukukunu da kendileri sağlıyor…
Anlayacağınız toplumda hemen herkese eşit hukuk bile, Cumhuriyetle birlikte geliyor… Sözün özü; sözlerini Faruk Nafiz Çamlıbel ve Behçet Kemal Çağlar’ın yazdığı… Bestesini Cemal Reşit Rey’in 1933’te yaptığı 10. Yıl Marşı, bir anlamda Cumhuriyetin nasıl kazanıldığının kısa bir tarihidir…Tabii anlayanlara… Ve de anlamak istemeyenlere…
Bu anlamlı marşın anlamlı altı mısrası ile yazımızı noktalayalım…
Çıktık açık alınla on yılda her savaştan;
On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan.
Başta bütün dünyanın saydığı Başkumandan;
Demir ağlarla ördük ana yurdu dört baştan.
Türk'üz Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi,
Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde Türk ileri.
