Ülkemizde yoğun
olan ve genelde müteahhitlerin arsa payı karşılığı arsa daire ve dükkan verdiği
aralarında noter aracılığı ile yaptıkları bir sözleşmeye dayanır. Daire ve
dükkan halinde satmak amacıyla yapılan bu inşaatlarda kazanç bunların teslim ve
satışı halinde kar ve zarar hesaplanarak vergilendirilir.
Müteahhit
açısından inşaat devam ederken de yaptığı satışlar içinde fatura kesmişse
vergiyi doğuran olay meydana gelmiş olur, ticari kazanç sayılır ilgili yılda
beyan edilir. Özel inşaat işinde sağlanan gelirin dairelerin ve dükkanların
satıldığı yılda beyan edilmesi gerekir. Bu satış gerçekleşmediği sürecede kar
ve zarardan söz edilemez.
Yapılan daire ve dükkanların tümü aynı yıl içinde satılmışsa
kar veya zarar toplam satış bedeli ile toplam maliyet karşılaştırılarak, aynı
yılda satılmamışsa satılan kısım ile ilgili satışın yapıldığı yılda yine satış
ile maliyet karşılaştırılarak veya inşa edildiği yılda satılmamışsa stok olarak
maliyet bedeli ile değerlendirilmesi gerekmektedir.
1999 yılından
önce kendi arsasına bina inşa edenlerin kazanları ticari kazanç sayılmazken bu
tarihten sonra inşa edilen dairelerin 4 yıldan önce satılması durumunda diğer
kazanç ve iratlar olarak vergilendirilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır.
Bu kişilerin
vergi dairesine kayıt olmayacakları ve dolayısıyla gelir vergisi beyanı
vermeyeceklerini belirtelim yalnızca ito kaydı ve çalışan işçileri için ssk
dosyası açtırılması, asgari işçiliği bildirmeleri yeterli ama yukarıdada
belirttiğim gibi 5 yıldan önce satılması durumunda diğer kazanç ve iratlar
olarak beyan edilmesi gerekmektedir.
Daire ve
dükkanların eşe, çocuklara ve yakınlara satışında emsal bedelin uygulanması
gerekir. VUK 267 maddede belirtilen şartlara göre emsal bedel tespiti yapılmalı
ve bu satışlar içinde fatura kesilmesiyle vergiyi doğuran olay meydana gelir ve
beyana tabidir.
İnşa edilen
daire veya dükkan, ister peşin ister taksitle satılsın satış tarihinde vergiyi
doğuran olay vukuu bulduğundan o yılın geliri olarak beyan edilir ama inşaat
devam ederken yapılan vadeli satış daha maliyetler belli olmadığından ve satışa
istinaden tescil veya fatura kesilmediğinden vergiyi doğuran olay
gerçekleşmemiş olacak ve bitirildiği yılda kar zarar tespit edilip beyan
edilecektir.